Financiële hoofdlijnen
Inleiding
Deze kadernota is het eerste document in de planning & control-cyclus voor het samenstellen van de meerjarenbegroting 2026-2029. De kadernota is bedoeld voor de integrale afweging. In dit hoofdstuk presenteren wij het financieel meerjarenbeeld op hoofdlijnen en geven wij globaal inzicht in de ontwikkeling van ons weerstandsvermogen. Bij de meerjarenbegroting 2026-2029 werken wij dit verder uit in de paragraaf weerstandsvermogen en risicomanagement.
Ter voorbereiding op de kadernota 2026-2029 zijn onder de noemer financieel gezonde toekomst reële maatregelen uitgewerkt die binnen, door de raad gestelde, kaders leiden tot een besparing om te komen tot een structureel sluitende begroting in 2029. Deze maatregelen zijn per categorie in één regel opgenomen in deze kadernota en het hele pakket aan voorgestelde maatregelen is ter besluitvorming als bijlage toegevoegd. De reden hiervan is dat wij wel het voorgestelde effect willen laten zien maar eerst met de raad de voorgestelde maatregelen willen bespreken voordat wij deze op detailniveau inboeken.
De kadernota borduurt voort op de 1e voortgangsrapportage 2025 die u op 21 mei 2025 heeft behandeld. Voor een uitgebreide toelichting op de financiële ontwikkelingen verwijzen wij u naar de programma's en naar het hoofdstuk Financieel meerjarenbeeld. Hierbij zijn alle effecten boven de € 25.000 in beeld gebracht.
Hieronder geven wij het financieel meerjarenbeeld. Dit lichten wij verder toe.
Exploitatie (bedragen x € 1.000) | Begroting 2026 | Begroting 2027 | Begroting 2028 | Begroting 2029 |
|---|---|---|---|---|
Primitieve begroting 2025-2028 | -6.464 | -5.445 | -6.029 | -5.063 |
1e Voortgangsrapportage 2025 | -401 | -82 | 189 | 356 |
Stand tot de kadernota | -6.865 | -5.527 | -5.840 | -4.706 |
1. Autonome ontwikkelingen | -615 | -535 | -494 | -682 |
2. Actualisatie bestaand beleid | -421 | -118 | -122 | -130 |
Totaal mutaties kadernota | -1.036 | -653 | -616 | -812 |
Stand kadernota | -7.901 | -6.180 | -6.456 | -5.519 |
5. Financieel gezonde toekomst | 3.135 | 4.740 | 6.105 | 6.895 |
Totaal financieel gezonde toekomst | 3.135 | 4.740 | 6.105 | 6.895 |
Saldo kadernota en financieel gezonde toekomst | -4.766 | -1.440 | -351 | 1.376 |
Waarvan incidenteel | -292 | 69 | 0 | 0 |
Structureel begrotingssaldo | -5.058 | -1.371 | -351 | 1.376 |
Voorjaarsnota/meicirculaire 2025
De precieze gevolgen van de voorjaarsnota van het Rijk worden verwerkt in de meicirculaire. Vooruitlopend is een inschatting gemaakt van de effecten voor onze begroting.
Voorjaarsnota (bedragen x € 1.000) | Begroting 2026 | Begroting 2027 | Begroting 2028 | Begroting 2029 |
|---|---|---|---|---|
Inschatting voorlopige compensatie | 3.500 | 3.500 | 300 | 300 |
Op basis van de voorjaarsnota van het Rijk is de huidige verwachting voor 2026 en 2027 dat het gemeentefonds hoger wordt vastgesteld. Voor onze gemeente gaat het naar schatting om een bedrag van 3,5 miljoen voordelig. Hiervan is € 1 miljoen om de terugval in het gemeentefonds te dempen en € 2,5 miljoen als bijdrage aan de tekorten voor de jeugdzorg.
Vanaf 2028 is in de voorjaarsnota de volledige besparing van de hervormingsagenda opgenomen, inclusief een indexering van de besparingsopgave. De huidige verwachting voor Zevenaar is dat van de verhoging van het gemeentefonds vanaf 2028 nog slechts € 0,3 miljoen over is.
Inzet algemene reserve ter dekking structurele lasten
Het uitgangspunt van de financieel gezonde toekomst is om het jaar 2029 structureel en reëel sluitend te hebben. Nu, door de ontwikkelingen in de voorjaarsnota 2025 de vooruitzichten voor 2026 positiever zijn is het ook mogelijk geworden om het jaar 2026 reëel en structureel sluitend te krijgen.
In 2023 heeft de commissie BBV mede met het oog op de ravijnjaren een uitzondering in de BBV opgenomen. Onder bepaalde voorwaarden mag de algemene reserve worden ingezet voor het dekken van structurele lasten. Als de solvabiliteit hoger is dan 20%, dan mag 10% van de vrij beschikbare algemene reserve van op dit moment € 25 miljoen worden ingezet. Dus maximaal € 2,5 miljoen. Vrij beschikbaar is het saldo dat niet nodig is voor het afdekken van risico’s.
Voor het resterende tekort in 2026 zetten wij deze mogelijkheid in. Het verwachte tekort kunnen wij dan voorafgaand aan het begrotingsjaar dichten in plaats van aan het einde van het jaar te verrekenen met de algemene reserve.
Indexatie
De (landelijke) inschatting is dat het rijksbudget voor loon- en prijsontwikkeling voor de gemeenten niet toereikend is en daarmee hebben de gestegen lasten een negatieve impact op de ontwikkeling van het begrotingssaldo. Gemeenten krijgen te weinig geld van het Rijk om de stijgende kosten door inflatie, vergrijzing en bevolkingsgroei op te vangen. Dat komt door het nieuwe financieringssysteem voor inflatiecompensatie, dat gebaseerd is op ramingen van het Centraal Planbureau (CPB). Het CPB heeft de inflatie jarenlang steeds te laag ingeschat. Dit leidt tot een indexatieprobleem: de noodzakelijke indexatie is hoger dan gecompenseerde indexatie. Dit vraagt mogelijk om (aanvullende) maatregelen of oplossingen.
Ambities
Overeenkomstig de uitgangspunten is er in de kadernota geen nieuw beleid opgenomen. Maar er zijn wel een aantal ambities -al dan niet gebaseerd op wettelijke verplichtingen- die in de nabije toekomst nog vragen om aanvullende financiële investeringen. Wij zullen de keuzes hiervoor op een later tijdstip nog expliciet aan u voorstellen. Daarom zijn deze ambities op dit moment nog niet verwerkt in de doorrekeningen. Het gaat onder meer om:
- Mogelijk maken van de revitalisering van Sportpark Hengelder.
- Opnemen van de benodigde investeringen ten behoeve van de realisatie van het Integraal HuisvestingsPlan (IHP) in de meerjarenbegroting.
- De benodigde investeringen voor de transitie van de toegang sociaal domein incl. benodigde investeringen in de sociale basis.
- De aanleg van warmtenetten in het kader van de energietransitie.
- De verdere ontwikkeling van Enghuizen en de daaraan gelieerde parkeergarage.
Samenvattend overzicht
In onderstaand overzicht zijn de effecten van de hiervoor beschreven onderdelen inzichtelijk gemaakt:
Overzicht van effecten (bedragen x € 1.000) | Begroting 2026 | Begroting 2027 | Begroting 2028 | Begroting 2029 |
|---|---|---|---|---|
Kadernota 2026-2029 | -7.901 | -6.180 | -6.456 | -5.519 |
Financieel gezonde toekomst | 3.135 | 4.740 | 6.105 | 6.895 |
Extra rijksmiddelen | 3.500 | 3.500 | 300 | 300 |
Incidentele begrotingsposten | -292 | 69 | 0 | 0 |
Structurele saldo na verwerking voorjaarsnota en maatregelen financieel gezonde toekomst | -1.558 | 2.129 | -51 | 1.676 |
Inzet algemene reserve | 1.558 | 0 | 0 | 0 |
Indexatie | PM | PM | PM | PM |
Ambities | PM | PM | PM | PM |
Structurele begrotingssaldo | 0 | 2.129 | -51 | 1.676 |
Structureel en reëel evenwicht
Op grond van de voorschriften (BBV) moeten wij inzichtelijk maken of er in de meerjarenraming sprake is van een structureel evenwicht. Hiervoor is inzicht in de incidentele baten en lasten nodig. Door het saldo van de incidentele baten en lasten te betrekken bij het financieel meerjarenbeeld ontstaat een beter inzicht in het structurele evenwicht van onze begroting.
Op basis van de toezichtvoorschriften van de provincie moet óf het jaar 2026 óf het laatste jaar 2029 structureel en reëel sluitend zijn. Wanneer bovengenoemde effecten en de voorgestelde maatregelen ongewijzigd worden verwerkt dan zal dit leiden tot een verwacht positief begrotingssaldo in 2026, 2027 en 2029.
Toelichting financieel meerjarenbeeld op hoofdlijnen
Het saldo in de primitieve begroting 2025-2028 was in het jaar 2026 € 6.464.000 negatief. Rekening houdend met de incidentele lasten en baten kwam het structurele saldo 2026 uit op € 6.756.000. De 1e voortgangsrapportage 2025 is vastgesteld met een negatief effect van € 401.000. De mutaties die volgen uit de kadernota 2026-2029 komen in 2026 uit op een nadeel van € 1.036.000. Dit betekent dat de kadernota zonder maatregelen uitkomt op een nadeel van € 7.901.000.
Echter de maatregelen van de financieel gezonde toekomst komen uit op een voordeel van € 3.135.000. Rekening houdend met de incidentele lasten en baten leidt dit tot een nieuw structureel begrotingssaldo voor 2026 van € 5.058.000 negatief. De jaren daarna slaat het negatieve saldo om naar een structureel voordeel van afgerond € 1,4 miljoen in 2029.
Bij de autonome ontwikkelingen zien we vooral mutaties bij gemeenschappelijke regelingen. Op het moment van schrijven zijn de uitkomsten van de meicirculaire 2025 nog onzeker. Voor de gemeenschappelijke regelingen is daarom een stelpost opgenomen voor de verwachte compensatie voor lonen en prijzen omdat anders een te negatief beeld ontstaat. De meicirculaire en de overige loon- en prijsontwikkelingen van met name onze eigen organisatie verwerken wij in de meerjarenbegroting 2026-2029.
Overzicht van de mutaties boven de € 100.000
Hieronder vindt u een overzicht van de mutaties met een budgettair effect op de begroting van meer dan € 100.000.
Bedragen x € 1.000
Mutatie omschrijving | Begroting 2026 | Begroting 2027 | Begroting 2028 | Begroting 2029 | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Overzicht van de mutaties >= € 100.000 | ||||||||
1. Autonome ontwikkelingen | -74 | -74 | -74 | -74 | ||||
Bijdrage GR MGR, modules binnen programma 6 | -278 | N | -278 | N | -278 | N | -278 | N |
Bijdrage GR SDL - onderdeel RID | -122 | N | -122 | N | -122 | N | -122 | N |
Budgetmutatie dienstverleningsovereenkomst (DVO) sportbedrijf Ataro B.V. | -124 | N | -124 | N | -124 | N | -124 | N |
Budgetmutatie dividenduitkering sportbedrijf Ataro B.V. | -130 | N | -130 | N | -130 | N | -130 | N |
Verwachte compensatie loon- en prijsstijgingen gemeenschappelijke regelingen | 580 | V | 580 | V | 580 | V | 580 | V |
2. Actualisatie bestaand beleid | -233 | 0 | 0 | 0 | ||||
Budgetmutatie versterking bibliotheekwerk | -133 | N | 0 | V | 0 | V | 0 | V |
Ondersteuning dorpsraden voor de uitwerking van dorpsplannen | -100 | N | 0 | V | 0 | V | 0 | V |
5. Financieel gezonde toekomst | 3.135 | 4.740 | 6.105 | 6.895 | ||||
Financieel gezonde toekomst - beleidsmaatregelen | 675 | V | 1.725 | V | 2.635 | V | 3.170 | V |
Financieel gezonde toekomst - financieel technische maatregelen | 1.632 | V | 1.932 | V | 1.932 | V | 1.932 | V |
Financieel gezonde toekomst - inkomstenverhogende maatregelen | 828 | V | 1.083 | V | 1.538 | V | 1.793 | V |
(V = Voordeel; N = Nadeel) | ||||||||
Toelichting op de mutaties boven de € 100.000
Hieronder vindt u een overzicht van de mutaties met een budgettair effect op de begroting van meer dan € 100.000.
Het genoemde bedrag komt overeen met de mutatie in 2026.
1. Autonome ontwikkelingen
Bijdrage MGR, modules binnen programma 6 278.000 N
De bijdragen aan de gemeenschappelijke regeling MGR sociaal domein Centraal Gelderland voor de modules WSP, WgSW, Contractmanagement Inburgeringstrajecten, inkoop en beheer zijn geïndexeerd op basis van de septembercirculaire 2024. Bij de module WgSW is rekening gehouden met de herverdeling op basis van het aantal arbeidsjaren per oktober 2024 en in de module WSP is rekening gehouden met aangepaste dienstverleningsovereenkomst a.g.v. de toevoeging van de submodule SROI (Social Return on Investment). Per saldo een stijging van € 278.000.
Bijdrage GR SDL - onderdeel RID 122.000 N
We ramen de bijdrage aan SDL onderdeel RID conform de meerjarenbegroting 2026-2029. Dit gaat om de loon- en prijsindex; 3,8% voor loon en 2,4% voor prijs.
Budgetmutatie dienstverleningsovereenkomst (DVO) sportbedrijf Ataro 124.000 N
In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders is geconstateerd dat de dienstverleningsovereenkomsten met Ataro niet kostendekkend zijn. Door onder andere kostenstijgingen op grondstoffen en personele lasten, die niet gecorrigeerd zijn middels de verstrekte indexatie, is een tekort ontstaan. Er is afgesproken dit te corrigeren. Voorgesteld wordt vanaf 2026 een bedrag beschikbaar te stellen voor dekking van de hogere kosten van de dienstverleningsovereenkomst. Het nadeel bedraagt € 124.000 structureel.
Budgetmutatie dividenduitkering sportbedrijf Ataro B.V. 130.000 N
In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders is afgesproken dat Ataro BV jaarlijks een bedrag van ten minste €100.000 als dividend uitkeert. Eventuele winsten uitkomend boven dit bedrag mag Ataro inzetten ter versterking van haar eigen vermogen, met een maximaal bedrag van € 450.000. In de begroting is rekening gehouden met een dividenduitkering van € 230.000. Gebaseerd op de uitkeringen de afgelopen jaren, waaronder € 101.000 ten behoeve van het jaar 2023, is het in de begroting opgenomen bedrag te hoog. Het nadeel bedraagt € 130.000 structureel.
Verwachte compensatie loon- en prijsstijgingen gemeenschappelijke regelingen 580.000 V
In de kadernota zijn de bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen geraamd inclusief de loon- en prijsstijgingen voor het jaar 2026. In de gemeentebegroting wordt deze compensatie pas na de meicirculaire in de begroting verwerkt. Hierdoor ontstaat nu in de kadernota een te negatief beeld. Daarom ramen wij nu in een stelpost de verwachte compensatie voor lonen en prijzen van de gemeenschappelijke regelingen. Samenvattend betekent dit dat de stijging van de bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen van € 800.000 voor een bedrag van € 580.000 wordt gecompenseerd.
2. Actualisatie bestaand beleid
Budgetmutatie versterking bibliotheekwerk 133.000 N
Het Rijk stelt via de algemene uitkering (Doeluitkering - septembercirculaire 2024) voor 2025 en 2026 extra middelen beschikbaar voor versterking bibliotheekwerk € 133.000). In voorgaande jaren zijn hiervoor van het Rijk specifieke uitkeringen ontvangen en ingezet. De verwachting is dat de extra bijdrage structureel in de algemene uitkering opgenomen wordt om gemeenten in staat te stellen, na de invoering, te voldoen aan de wettelijke zorgplicht. De inzet van deze middelen is conform het jaarplan en prestatieafspraken 2025 t.a.v. de bibliotheek (onderdeel van 'Kunstwerk').
Ondersteuning dorpsraden voor de uitwerking van dorpsplannen 100.000 N
Door uw raad is voor de jaren 2024 en 2025 een bedrag van € 100.000 per jaar beschikbaar gesteld voor het opstellen van dorpsplannen. In 2024 is er helaas nog geen gebruik van gemaakt, wegens vertraging in het proces. Wij vragen daarom nu om de gelden die in 2024 niet zijn besteed, opnieuw beschikbaar te stellen in 2026. Voor 2025 zijn er al aanvragen binnen en zal het beschikbare budget worden besteed. Wij verwachten dat er in 2026 ook aanvragen zullen komen en het budget besteed zal worden.
5. Financieel gezonde toekomst
Financieel gezonde toekomst - beleidsmaatregelen 675.000 V
In deze wijziging is het totaalbedrag opgenomen aan voorgestelde beleidsmaatregelen. In de bijlage treft u per maatregel de onderbouwing aan.
Financieel gezonde toekomst - financieel-technische maatregelen 1.632.000 V
In deze wijziging is het totaalbedrag opgenomen aan voorgestelde financieel-technische maatregelen. In de bijlage treft u per maatregel de onderbouwing aan.
Financieel gezonde toekomst - inkomstenverhogende maatregelen 828.000 V
In deze wijziging is het totaalbedrag opgenomen aan voorgestelde inkomstenverhogende maatregelen. In de bijlage treft u per maatregel de onderbouwing aan.
Weerstandsvermogen
Inleiding
In de kadernota is een actualisatie van het weerstandsvermogen opgenomen.
Benodigde weerstandscapaciteit
Op basis van een actuele inventarisatie van risico’s is de benodigde weerstandscapaciteit herberekend. De benodigde weerstandscapaciteit is iets toegenomen van € 7,8 miljoen naar € 8,9 miljoen, voornamelijk door enkele toegevoegde risico's.
Beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit zit in het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve. Het vrij aanwendbare deel van de algemene reserve van onze gemeente is per 31 december 2024 € 25,6 miljoen. Dit is een toename van de algemene reserve, met name als gevolg van de voorgestelde bezuinigingsvoorstellen in de Financieel Gezonde Toekomst. Het meerjarenperspectief buigt positief om en daarmee komt de algemene reserve terug op niveau.
Weerstandsratio
De ratio geeft de volgende uitkomst:
Ratio weerstandsvermogen = | Beschikbare weerstandscapaciteit | = | 25.571.000 | = 2,86 |
|---|---|---|---|---|
Benodigde weerstandscapaciteit | 8.926.000 |
Deze uitkomst van het weerstandsvermogen kan als uitstekend worden gekenmerkt. Dit betekent dat de financiële risico's ruim voldoende zijn afgedekt. De ratio moet minimaal 1,0 zijn.